Existentialisme
Sartre ; Simone de BeauvoirExistentialisme
In de 20ste eeuw was het existentialisme een verzamelnaam voor diverse filosofische stromingen die uitgaan van de existentiële situatie van de mens. Ze baseerden zich op Kierkegaard, maar ook op Hegel en Marx. Een andere filosoof die invloed had op de filosofie van de twintigste eeuw was Nietzsche.
Nietzsche zette tegenover de christelijke slavenmoraal en de belangstelling voor geschiedenis het leven zelf. Hij wilde een herwaardering van alle waarden zodat de levenswil van de sterken niet zou worden belemmerd door de zwakken. Volgens Nietzsche hadden de filosofen en het christendom zich afgewend van de echte wereld en zich gericht op de hemel en de ideeën wereld. Wat zij beschouwden als eigenlijke wereld was in werkelijkheid een schijnwereld. " Wees trouw aan de aarde ", zei Nietzsche. " Luister niet naar mensen die bovenaardse hoop verkondigen.
Sartre
De franse Sartre leefde van 1905 tot 1980. Hijontwikkelde zijn filosofie vooral in de jaren veertig vlak na de oorlog. Hij sloot zich aan bij de marxistische beweging maar werd nooit lid van een partij. Hij was een enthousiast café bezoeker en sprak daar vaak af met zijn levensgezellin de filosoof Simone de Beauvoir.
Sartre zei existentialisme is humanisme. De existentialisten gaan alleen uit van de mens zelf. Maar dit humanisme was somberder dan het humanisme in de renaissance. Bij Sartre was God dood, een uitdrukking van Nietzsche. Sartre gaf een genadeloze analyse van de situatie van de mens zonder god.
Existentie is niet zomaar bestaan. Planten en dieren bestaan ook maar zijn zich er niet bewust van. De existentie van de mens gaat vooraf aan de betekenis, de essentie, de natuur, daarvan. Eerst heb je "dat ik ben" en dan "wat ik ben". Planten en dieren hebben een aangeboren natuur. Maar mensen niet. De mens bestaat en moet dan zijn eigen natuur of essentie creëren.
De hele geschiedenis zochten filosofen naar wat de mens is, wat haar natuur is. Maar die is er volgens Sartre niet. Daarom is het volgens Sartre ook zinloos om naar de zin van het leven te zoeken. We moeten helemaal zelf bedenken hoe we leven. Maar als de mens beseft dat hij bestaat en weer dood gaat en er geen zin bestaat die hou vast biedt dan ontstaat er angst. De mens voelt zich vreemd in een wereld zonder zin. Hij beschrijft de vervreemding van de mens en komt dan dicht in de buurt van Hegel en Marx. De mens voelt zich dan vertwijfeld en verveeld. het is nu nog steeds gewoon om een beetje depri te zijn of te vinden dat alles klote is.
In de renaissance had men triomfantelijk gewezen op de vrijheid en de onafhankelijkheid van de mens. Sartre vond het een veroordeling. De mens heeft zichzelf niet geschapen maar is toch vrij en daarom verantwoordelijk voor al zijn daden en moeten we steeds kiezen wat we gaan doen. De mens moet niet opgaan in de massa want dan ben je onpersoonlijk maar toch ook nog steeds verantwoordelijk voor je daden. Ook " naar je werk moeten " is een keuze waar je zelf verantwoordelijk voor bent. De mens moet er zelf wat van maken en authentiek en echt te exixteren. Je kan niet de menselijke natuur of zoiets de schuld geven als je iets slechts doet.
Sartre was geen nihilist. Een nihilist denkt dat niets iets betekent en dat alles is toegestaan. Sartre vond wel dat er een zin moest zijn. Maar dat de mens die zin zelf moet scheppen. Existeren betekent bij Sartre " je eigen bestaan scheppen ".
Sartre vond bewustzijn pas als iets op zichzelf staand als het iets waarneemt. Want bewustijn is altijd het bewust zijn van iets. En dat iets is zowel een product van onszelf als van onze omgeving. We kunnen zelf mede bepalen wat we voelen doordat we zelf kiezen wat voor ons van belang is. Twee mensen ervaren bv dezelfde ruimte verschillend omdat ze naa verschillende dingen kijken. Een man vindt een fabriek bv interessant hoe ze dingen maken en een vrouw vindt diezelfde fabriek koud en gevoelloos al dat metaal en lawaai.
Als iets niet voor je belangrijk is dan zie je het ook niet. Als iets wel belangrijk voor je is dan zie je het wel. Als je een afspraak hebt in een café en je komt binnen en de ander is er nog niet dan zie je als eerste iets dat er niet is.
Simone de Beauvoir
De franse filosofe Simone de Beauvoir leefde van 1908 tot 1986. Omdat ze veel met Sartre optrok zijn zowel in haar als in Sartres boeken de invloed van de ander te zien. Ook Simone de Beauvoir vond dat de mens geen aangeboren natuur heeft maar dat de mens die zelf moet scheppen. Daaruit volgt dat er ook geen mannen en vrouwen natuur is. Mannen maken vrouwen tot vrouwen: volgzame objecten. Zowel mannen als vrouwen moesten het idee van een mannen en vrouwen cultuur laten varen. Haar belangrijkste boek heette " de tweede sekse " en kwam in 1949 uit. Daarin vond ze dat de vrouw economisch onafhankelijk van de man moet zijn. De vrouw moest weer verantwoordelijk kunnen zijn voor haar eigen leven. Hiermee was ze een belangrijke inspiratiebron voor de tweede feministische golf.
Terug naar top